Η ιστορία του νομού Ηρακλείου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πορεία του Μινωικού πολιτισμού. Μα πολύ πριν βρεθεί στο επίκεντρο του αρχαίου κόσμου, είχε ήδη πρωταγωνιστήσει στην ελληνική μυθολογία.
Η Κρήτη ήταν ο αγαπημένος τόπος του Δία. Εκεί, γεννήθηκε και μεγάλωσε, για την ακρίβεια στο σπήλαιο του Ιδαίου Άντρου και εκεί κατέφυγε με την αγαπημένη του Ευρώπη για να μην τους βρει η Ήρα. Καρπός του έρωτα τους ήταν ο Μίνωας, ο ιδρυτής του σπουδαίου αυτού πολιτισμού.

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΥ
Σύμφωνα με την μυθολογία ο Μίνωας όταν αποφάσισε να πάρει την εξουσία της Κρήτης ζήτησε από τον Ποσειδώνα ένα ταύρο, σαν σύμβολο της δύναμής του. Ο Ποσειδώνας του έδωσε τον ταύρο, με την προϋπόθεση ότι όταν ο Μίνωας θα γίνονταν κυρίαρχος της Κρήτης θα θυσίαζε τον ταύρο. Ο Μίνωας αθέτησε την υπόσχεσή του και ο Ποσειδώνας έκανε την Πασιφάη, τη σύζυγο του Μίνωα να ερωτευθεί τον ταύρο. Από τον έρωτά τους γεννήθηκε ο Μινώταυρος, ένα τέρας, με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι ταύρου, το οποίο ο Μίνωας είχε κλεισμένο στον λαβύρινθο και τρεφόταν με νέους ανθρώπους από την Αθήνα. Αυτός ήταν ο περίεργος φόρος που πλήρωναν οι Αθηναίοι στο βασιλιά Μίνωα. Μέχρι που ο Θησέας με την βοήθεια της Αριάδνης, κόρης του Μίνωα, κατάφερε να νικήσει τον Μινώταυρο και χρησιμοποιώντας τον μίτο της βρήκε την έξοδο του λαβύρινθου και σώθηκε.

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο μινωικός πολιτισμός έχει σημαδέψει την ιστορία της Κρήτης αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης καθώς θεωρείται ο πυρήνας για τους μετέπειτα πολιτισμούς.
Η περίοδος της μεγάλης ακμής του Μινωικού πολιτισμού τοποθετείται από το 2800 έως το 1400 π.Χ. Τότε ιδρύθηκαν τα μεγαλύτερα ανάκτορα και οι πόλεις είχαν την μεγαλύτερη δύναμη. Είναι η περίοδος που η Κνωσός, η Φαιστός και τα Μαλλιά βρίσκονται στο επίκεντρο του αρχαίου κόσμου και ο τρόπος διακυβέρνησής τους θεωρείται πρότυπο. Η ναυτιλία και το εμπόριο γνωρίζουν μεγάλη άνθηση. Το ίδιο και οι τέχνες. Όπως φαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα η ζωγραφική, η χρυσοχοΐα και η αγγειοπλαστική, ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένες και η αισθητική τους φανέρωνε μια ξεχωριστή κουλτούρα.
Όλα αυτά μέχρι το 1400π.Χ. όπου μια φυσική καταστροφή, που πολλοί τη συνδέουν με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, γίνεται η αρχή του τέλους....
Η παρουσία των Αχαιών και των Δωριέων στο νησί γίνεται έντονη και η δημιουργία νέων ισχυρών πόλεων (Λύκτος, Γόρτυνα) βάζουν τέλος στην παντοδυναμία του Μινωικού πολιτισμού.

ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Στα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας πρωτεύουσα ορίζεται η Γόρτυνα. Είναι η περίοδος κατά την οποία η πόλη γνωρίζει μεγάλη δόξα και ανθεί οικονομικά. Τα αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν τα έργα που έγιναν εκείνα τα χρόνια και το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
Κατά τα πρώτα χρόνια της βυζαντινής περιόδου αρχίζει να διαδίδεται και ο χριστιανισμός στο νησί. Η Γόρτυνα είναι η πρώτη πόλη της Κρήτης που εκχριστιανίστηκε. Ο Απόστολος Παύλος στην διάρκεια του ταξιδιού του προς τη Ρώμη, είχε αγκυροβολήσει στους Καλούς Λιμένες και είχε κηρύξει τον χριστιανισμό. Το 824 οι Σαρακηνοί κατέλαβαν το λιμάνι του Χάνδακα, όπως λεγόταν τότε το λιμάνι του Ηρακλείου. Το Ηράκλειο γίνεται και πάλι πρωτεύουσα του νομού, αλλά και ορμητήριο των Σαρακηνών για της επιδρομές τους προς τις πόλεις της Μεσογείου. Το 961 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς καταλαμβάνει το Ηράκλειο και το μετατρέπει σε μια ισχυρή πόλη. Το 1204 που περνά στην κυριαρχία των Ενετών.

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ
Το 1204 αρχίζει μια νέα εποχή για το Ηράκλειο. Η Κρήτη περνά στην κυριαρχία των Ενετών και παρ΄ όλες τις επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν, το νησί γνωρίζει μεγάλη οικονομική και πνευματική άνθηση. Στο Ηράκλειο γίνονται πολλά έργα υποδομής. Κτίζονται τα τείχη της πόλης, το περίφημο Φρούριο Κουλές και πολλά σημαντικά κτίρια. Το εμπόριο ανθεί, όπως και οι τέχνες και τα γράμματα.
Είναι η εποχή που στο Ηράκλειο γεννιέται ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος που με τα έργα του δόξασε τη γενέτειρά του σε όλο το κόσμο.
Η κρητική λογοτεχνία εκείνης της περιόδου μας κληροδότησε σημαντικά έργα, με κορυφαίο τον Ερωτόκριτο του Βινσέντζου Κορνάρου.
Το 1669 το Ηράκλειο μετά από πολιορκία 22 χρόνων πέφτει στα χέρια των Τούρκων.

ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ
Το 1669 οι Τούρκοι κυριάρχησαν στο Ηράκλειο. Οι αγώνες όμως των Κρητικών δεν σταμάτησαν. Ακολούθησαν πολλές επαναστάσεις και διαρκείς αγώνες μέχρι το 1897 όπου η Κρήτη απέκτησε την αυτονομία της. Ακολούθησαν κι άλλα αιματοβαμμένα χρόνια μέχρι το 1913, όπου η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα.
Ιστορικοί έχουν μείνει και οι αγώνες των Κρητικών επαναστατών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μάχες που έδωσαν στα βουνά της Κρήτης πολεμώντας όπως μόνο εκείνοι ξέρουν, έγιναν γνωστές σε όλο το κόσμο και αποτέλεσαν πρότυπο λεβεντιάς και υπερηφάνειας.
Γι’ αυτό και σήμερα η Κρήτη είναι στις καρδιές όλων των Ελλήνων αλλά και των επισκεπτών από κάθε μέρος της γης που την γνωρίζουν, γιατί είναι πάντα πρωταγωνίστρια....