Η Λέσβος είναι ένα νησί με πανάρχαια ιστορία. Αποτέλεσε το μήλον της Έριδος για πολλούς κατακτητές. Γνώρισε περιόδους μεγάλης ακμής αλλά και πολλά δεινά.
Οι αρχαιολογικοί χώροι, τα ιστορικά μνημεία, τα εκθέματα των μουσείων, οι πόλεις και τα χωριά με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους, όλα κρύβουν πτυχές του λαμπρού παρελθόντος του νησιού και αποκαλύπτουν τα γεγονότα που στιγμάτισαν το τόπο.

Σύμφωνα με την μυθολογία, ο πρώτος κάτοικος της Λέσβου ήταν ο Μάκαρας, γιος του Θεού Ήλιου. Από τα ονόματα των παιδιών του πήραν το όνομά τους οι σημαντικότερες πόλεις του νησιού.

Οι ιστορικές πηγές τοποθετούν χρονικά την κατοίκηση της Λέσβου γύρω στο 3200 – 2400 π.Χ. Τότε δημιουργείται στην περιοχή της Θέρμης ένας οικισμός με οχύρωση, οικοδομικά τετράγωνα και λιθόστρωτους δρόμους. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως λίθινα εργαλεία και αγγεία της περιόδου αυτής.
Στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού ιδρύονται άλλοι δύο οικισμοί κοντά στη Θερμή. Το 1200 π.Χ. η ζωή στους οικισμούς αυτούς διακόπτεται απότομα από αδιευκρίνιστα αίτια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν την ύπαρξη ενός πολιτισμού με κοινά στοιχεία με τον Μυκηναϊκό.

Γύρω στο 1100 π.Χ. το νησί εποικίστηκε από τους Αιολείς. Την περίοδο αυτή ιδρύονται στο νησί οι έξι αρχαίες πόλεις: Μυτιλάνα, Μήθυμνα, Έρεσος, Άντισσα, Πύρρα και Αρίσβη. Τα λείψανά τους υπάρχουν μέχρι σήμερα, ενώ οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα.
Σιγά – σιγά αρχίζει και η πνευματική άνθηση του νησιού. Στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα και στις αρχές του 7ου π.Χ. η Λέσβος ανέδειξε τρεις σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Τον Αρίωνα τον κιθαρωδό, τον Αλκαίο τον ποιητή και τη Σαπφώ τη μεγάλη λυρική ποιήτρια.

Όλες οι πόλεις της Λέσβου ενεπλάκησαν στους πολέμους που διαμόρφωσαν τον αρχαίο κόσμο. Συμμετείχαν στους Περσικούς Πολέμους και στον Πελοποννησιακό (431πΧ-405πΧ) και υφίστανται τις δραματικές τους συνέπειες.

Το 84 π.Χ. οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν τη Λέσβο και παραχωρούν στους κατοίκους ορισμένα προνόμια. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα το νησί να γνωρίσει και πάλι μια περίοδο ακμής. Τότε κτίστηκαν στο νησί μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία της. Όπως: το Υδραγωγείο της Μόριας, το Θέατρο και το Ιερό της Θερμίας Αρτέμιδος.

Στα χρόνια του Βυζαντίου η Λέσβος χωρίστηκε σε δύο επισκοπές. Της Μυτιλήνης και της Μήθυμνας. Την περίοδο αυτή ιδρύθηκαν στο νησί πολλοί ναοί και άρχισαν να οικοδομούνται νέοι οικισμοί και πόλεις. Όπως η Μυτιλήνη, ο Μόλυβος, η Ερεσός και η Καλλονή. Τότε κτίστηκαν και τα περίφημα κάστρα της Λέσβου, στις περιοχές της Μυτιλήνης, του Αυγερινού και του Μόλυβου.
Τη βυζαντινή περίοδο το νησί χρησιμοποιήθηκε και σαν τόπος εξορίας μεγάλων προσωπικοτήτων της εποχής. Όπως της Ειρήνης της Αθηναίας και του Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου.

Το 1354 η Λέσβος παραχωρήθηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο, στον Γενοβέζο γαμπρό του Φραγκίσκο Γατελούζο, σαν προίκα για το γάμο του με την κόρη του. Η δυναστεία των Γατελούζων κυριάρχησαν στο νησί μέχρι και το 1462, όπου το κατέλαβαν οι Τούρκοι.

Τότε η Λέσβος γνώρισε πολλά δεινά. Οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν το νησί αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Το 1817 εμφανίστηκαν στη Λέσβο οι πρώτοι φιλικοί. Στην διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα οι κάτοικοι πήραν μέρος στις μάχες και δέχτηκαν τα αντίποινα των Τούρκων, οι οποίοι προκάλεσαν φοβέρες καταστροφές στο νησί και σκότωσαν πολλούς κατοίκους.
Το 1912 η Λέσβος ενσωματώθηκε με την Ελλάδα.