Η Ζάκυνθος όπως και όλα τα νησιά του Ιονίου κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Είναι γνωστή από τον Όμηρο και τον τρωικό πόλεμο ως Υλήεσσα που σημαίνει δασωμένη και αποτελούσε τμήμα του βασιλείου του Οδυσσέα.

Η κατοίκηση του νησιού
Το νησί σύμφωνα με τον Όμηρο, εποικίστηκε από τον Ζάκυνθο για την καταγωγή του οποίου υπάρχουν δύο θεωρίες. Η πρώτη αναφέρει ότι ήταν γιος του βασιλιά της Τροίας Δάρδανου. Ενώ η δεύτερη και επικρατέστερη άποψη αναφέρει ότι ο Ζάκυνθος έφτασε στο νησί από την Αρκαδική πόλη Ψωφίδα. Γι’ αυτό και ονόμασε την ακρόπολη του νησιού Ψωφίδα, ενώ το νησί πήρε το όνομά του, Ζάκυνθος.

Τα αρχαία χρόνια
Μετά τον τρωικό πόλεμο, το νησί αυτονομήθηκε. Η Ζάκυνθος κυβερνήθηκε με δημοκρατικό πολίτευμα και στο νησί άνθησε ένας σπουδαίος πολιτισμός.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Ζακυνθινοί είχαν ιδρύσει την πρώτη αποικία στην Ισπανία, τη Ζάκανθα.
Η Ζάκυνθος εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική δύναμη της εποχής και είχε δικό της νόμισμα.
Στην διάρκεια των Περσικών πολέμων οι Ζακυνθινοί κράτησαν ουδέτερη στάση. Ενώ κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο τάχθηκαν στο πλευρό των Αθηναίων.

Ρωμαϊκή κυριαρχία
Την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η Ζάκυνθος αποτέλεσε ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας και αγαπημένο προορισμό των διανοούμενων της Ρώμης. Γι’ αυτό και είχε σχετική αυτονομία.
Στα χρόνια της παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γνώρισε πολλές επιδρομές βαρβαρικών φύλων.
Ο Χριστιανισμός διαδόθηκε στο νησί το 34 μ.Χ. από τη Μαρία τη Μαγδαληνή, η οποία λέγετε ότι αποβιβάστηκε στο νησί καθώς πήγαινε στη Ρώμη. Βέβαια υπάρχει και μια άλλη θεωρεία σύμφωνα με την οποία ο χριστιανισμός διαδόθηκε στο νησί από την Αγία Βεατρίκη.

Βυζάντιο και ενετική κυριαρχία
Στα χρόνια του Βυζαντίου η Ζάκυνθος περιλήφθηκε στην επαρχία της Ιλλυρίας. Δέχτηκε πολλές επιθέσεις από πειρατές και επίδοξους κατακτητές.
Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Ζάκυνθος πέρασε στην κυριαρχία των Ενετών.
Άλλη μια ταραγμένη περίοδος αρχίζει για το νησί καθώς οι κατακτητές εναλλάσσονται στην διοίκηση του νησιού. Το 1337, η Ζάκυνθος προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Νεαπόλεως. Το 1357, το νησί περνά στα χέρια των Τόκκων. Το 1480 μπροστά στην Τούρκικη απειλή οι περισσότεροι κάτοικοι εγκαταλείπουν το νησί. Οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να κατακτήσουν τη Ζάκυνθο και το 1484 οι κάτοικοι με την παρότρυνση των Ενετών ξαναγύρισαν στο νησί τους.
Στη διάρκεια της Ενετοκρατίας η Ζάκυνθος αποτέλεσε στρατιωτική βάση και δέχτηκε τις επιδράσεις της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού.
Οι Ενετοί εγκαταστάθηκαν στην πρωτεύουσα, έκτισαν το Κάστρο και δημιούργησαν έργα υποδομής. Έτσι, η πόλη άρχισε σιγά – σιγά να επεκτείνεται κι έξω από τα όρια του Κάστρου, προς τον ΄΄αιγιαλό΄΄ όπου δημιουργήθηκε και το μεγάλο εμπορικό λιμάνι του νησιού.
Οι Ενετοί επέβαλαν στο νησί το τυπικό αριστοκρατικό ολιγαρχικό πολίτευμα και οι κάτοικοι χωρίστηκαν σε ευγενείς - οι οποίοι γράφονταν στη λεγόμενη ΄΄Χρυσή Βίβλο΄΄ - αστούς και ποπολάρους (λαϊκούς).
Το 1797, όταν έφτασαν στο νησί οι Γάλλοι δημοκρατικοί, οι κάτοικοι τους δέχτηκαν με ενθουσιασμό καθώς κατάργησαν το αριστοκρατικό πολίτευμα. Όμως, τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα των κατοίκων δεν λύθηκαν.
Το 1814 οι Άγγλοι ανέλαβαν τη διοίκηση της Ζακύνθου.

Οι νεότεροι χρόνοι
Στην Επανάσταση του 1821, οι Ζακυνθινοί, παρά την αντίδραση των Άγγλων συμμετείχαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Η Ζάκυνθος μαζί με όλα τα Επτάνησα, ενώθηκε με την Ελλάδα στις 21 Μαΐου το 1864.