Η χερσόνησος των Μεθάνων δημιουργήθηκε από έκρηξη ηφαιστείου. Η ηφαιστειακή αυτή δραστηριότητα χρονολογείται μεταξύ του 276 και 239 π.Χ. και περιγράφεται στα κείμενα των αρχαίων ιστορικών Στράβωνα, Παυσανία και Οβίδιο.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί στα Μέθανα 30 (!) ηφαιστειακοί κρατήρες. Ο σπουδαιότερος από αυτούς βρίσκεται κοντά στο χωριό Καμένη Χώρα, το οποίο είναι κτισμένο πολύ κοντά του, στην άκρη της κόκκινης λάβας.

Το ηφαιστειακό κέντρο των Μεθάνων ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο που συνδέει τα ηφαίστεια Σουσακίου, Αιγίνης, Μεθάνων, Πόρου, Βελοπούλας, Καράβι, Φαλκονέρας, Αντιμήλου, Μήλου, Κιμώλου, Πολύβου, Στρογγυλού, Δεσποτικού, Σπυρηδονησίων, Αντίπαρου, Χριστιανών, Σαντορίνης, Κω, Νισύρου, Αλικαρνασού και Πάτμου.
Το ηφαιστειακό αυτό τόξο έδωσε την αφορμή για την εκδήλωση της ηφαιστειακής δραστηριότητας στο νότιο Αιγαίο κατά τους αρχαίους χρόνους. Τότε έλαβαν χώρα πάρα πολλές εκρήξεις ηφαιστείων γύρω στο τέλος της τριτογενής περιόδου, μετά τις Αλπικές πτυχώσεις, ενώ συνεχίστηκαν και κατά την τεταρτογενή περίοδο.

Στα Μέθανα θα δείτε τα λείψανα πολλών ηφαιστειακών εκρήξεων. Νοτιοανατολικά του υψώματος Χελώνα, στη θέση Στραβόλογγος καθώς και στη θέση Μακρύλογγος συναντάμε μεγάλους κρατήρες. Επίσης, ηφαιστειακούς κρατήρες θα δείτε στην επάνω Μούσκα, στο χωριό Καμένη Χώρα, όπου βρίσκεται ο μεγαλύτερος και εντυπωσιακότερος όλων και στην Κυψέλη.
Από τους προαναφερόμενους κρατήρες, αυτοί που έδρασαν τελευταία ήταν οι παρακείμενοι στην Καμένη Χώρα. Γεγονός που αποδεικνύεται από το μεταλλευτικό υλικό της περιοχής και από τη σημερινή μορφολογική κατάσταση των Μεθάνων.

Η έκρηξη της Καμένης, την οποία αναφέρουν στις γραφές τους ο Στράβωνας και ο Παυσανίας, πιθανολογείται ότι έγινε μεταξύ των ετών 277 – 240 π.Χ.
Το ηφαίστειο αυτό δεν είναι πια ενεργό. Ο κύριος κρατήρας του βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού Καμένη Χώρα. Έχει διάμετρο 100 μέτρων και βάθος 40 – 50 μ. Στη βορειοανατολική πλευρά του διακρίνονται άλλοι δυο – παρασιτικοί – κρατήρες. Η ανάβαση στον κρατήρα είναι μια μοναδική εμπειρία.