ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟ
Η περιοχή του Παλαικάστρου βρίσκεται σε απόσταση 90χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Εκεί και συγκεκριμένα στα θέση Ρουσόλακκος οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια της μεγαλύτερης – μετά τη Κνωσό – πόλης. Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει μια έκταση 300 στρεμμάτων. Σύμφωνα με τις έως τώρα έρευνες οι ιστορικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για τα ερείπια της αρχαίας πόλης Δράγμος, αλλά ακόμη δεν έχει αποδειχθεί.
Ο αρχαιολογικός χώρος ανακαλύφθηκε το 1906 από τον Άγγλο αρχαιολόγο R. C. Bosanquet. Το 1986 ξανάρχισαν οι ανασκαφικές εργασίες από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή οι οποίες συνεχίζονται ως σήμερα.
Με βάση τα ερείπια της μινωικής αυτής πόλης, η περίοδος ακμής της τοποθετείται κατά την διάρκεια της Υστερομινωικής περιόδου (1550-1220 π.Χ.).
Έχουν ανασκαφεί όμως και λείψανα που χρονολογούνται από τη Πρωτομινωική και Μεσομινωική εποχής (3000-1550 π.Χ.). Αυτά είναι κυρίως νεκροταφεία και ερείπια κατοικιών.
Τα λείψανα της πόλης αποκαλύπτουν έναν πυκνοκατοικημένο οικισμό, τον οποίο διέσχιζε ένας κεντρικός δρόμος και γύρω από αυτόν υπήρχαν πολλοί κάθετοι μεγαλύτεροι και μικρότεροι πλακόστρωτοι, οι οποίοι χώριζαν την πόλη σε εννέα συνοικίες. Εντύπωση προκαλεί το αποχετευτικό σύστημα της πόλης που διακλαδιζόταν προς όλες τις συνοικίες. Τα σπίτια ήταν κτισμένα κατά μήκος του κεντρικού δρόμου. Τα πλούσια ευρήματα φανερώνουν την οικονομική ευημερία της πόλης. Από τα μνημεία ξεχωρίζουν: τα ερείπια των κατοικιών, η δεξαμενή καθαρισμού, το ελαιοτριβείο, το πηγάδι, κ.α.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΙΟΥ ΔΙΟΣ
Στην περιοχή του Παλαικάστρου και συγκεκριμένα στο βορειανατολικό τμήμα μιας από τις συνοικίες της πόλης βρέθηκε το ιερό του Δικταίου Διός, το οποίο υπήρξε χώρος λατρείας από τους Γεωμετρικούς χρόνους, δηλαδή τον 8ο π.Χ. αιώνα έως και τη Ρωμαϊκή εποχή.
Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα που ανασκάφηκαν στα ερείπια του ναού είναι τα κομμάτια μιας πλάκας από ασβεστόλιθο πάνω στην οποία ήταν χαραγμένος ο Ύμνος του Δικταίου Διός.
Οι πιο πρόσφατες ανασκαφές έφεραν στο φως και τα κομμάτια ενός χρυσελεφάντινου αγάλματος. Ο Κούρος του Παλαικάστρου, όπως ονομάτισαν το άγαλμα αυτό, σχετίζεται με την λατρεία του Δικταίου Διός.

ΖΑΚΡΟΣ
Το χωριό Ζάκρος βρίσκεται στην επαρχία της Σητείας σε απόσταση 108 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Στον οικισμό Κάτω Ζάκρος ανασκάφηκαν τα ερείπια του περίφημου μινωικού ανακτόρου. Ιδρύθηκε γύρω στο 1900 π.Χ. αλλά υπέστη φυσικές καταστροφές και ανοικοδομήθηκε το 1600 π.Χ. Σε αυτή την περίοδο ανήκουν και τα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος καταλαμβάνει μια έκταση 10 περίπου στρεμμάτων. Γύρω από την κεντρική αυλή του ανακτόρου ήταν κτισμένες οι τέσσερις πτέρυγες. Στη δυτική υπήρχαν οι αίθουσες τελετών και οι βοηθητικοί χώροι. Στην ανατολική τα βασιλικά διαμερίσματα, η αίθουσα των καθαρμών με αξιόλογες τοιχογραφίες και μια δεξαμενή που εικάζεται ότι χρησίμευε για λουτρά καθαρμών. Ο οικισμός της Ζάκρου είχε διοικητικό και εμπορικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή. Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι ότι στις οικίες του οικισμού βρέθηκαν όλα τα υπάρχοντα των κατοίκων στη θέση τους. Έτσι η ανακάλυψη του ανακτόρου αυτού και όλων των ευρημάτων, μας έδωσε σημαντικές πληροφορίες για τη μινωική τέχνη, τη θρησκεία και τη ζωή των ανθρώπων της εποχής.

ΛΑΤΩ
Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Λατώ βρίσκονται κοντά στον Άγιο Νικόλαο. Η πόλη άκμασε τον 4ο με 2ο αιώνα π.Χ. και ήταν κτισμένη σε μια υπέροχη τοποθεσία ανάμεσα σε δυο λόφους. Από τα λείψανα της πόλης που διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση φαίνεται ότι οι κάτοικοι εγκατέλειπαν σταδιακά τον οικισμό. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη το όνομά της το όφειλε στη Θεά Λητώ, τη μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης.
Η πόλη ήταν οχυρωμένη και περιλάμβανε τον κυρίως οικισμό και δημόσια κτίρια.

ΙΤΑΝΟΣ
Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ίτανος βρίσκονται σε απόσταση 2 χλμ. από το Φοινικόδασος του Βάι. Πρόκειται για μια μινωική πόλη, που σύμφωνα με τα ευρήματα γνώρισε περιόδους ακμής και την κλασική και ρωμαϊκή εποχή.
Η πόλη, λόγο της γεωγραφικής της θέσης είχε ανεπτυγμένη εμπορική δραστηριότητα. Καταστράφηκε την βυζαντινή περίοδο, πιθανών από Σαρακηνούς και έκτοτε δεν ξανακατοικήθηκε.