Έξι χιλιόμετρα βορειοδυτικά από τη Σπάρτη βρίσκεται σήμερα ερειπωμένη η βυζαντινή πολιτεία του Μυστρά που υπήρξε σταθμός στην ιστορία του πολιτισμού και της τέχνης. Στα μέσα του 13ου αιώνα οι Φράγκοι έχουν κατακτήσει την Πελοπόννησο. Ο Βιλλεαρδουίνος ο Β' το 1249 κτίζει το κάστρο στην ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου, στην κορυφή (620 μ.) ενός απότομου βουνού με την ονομασία Μυζηθράς.

Το 1259 ο Βιλλεαρδουίνος αιχμαλωτίζεται από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο στη μάχη της Πελαγονίας και εξαγοράζει την ελευθερία του προσφέροντας στον αυτοκράτορα τα κάστρα του Μυστρά, του Γερακίου, της Μονεμβάσιας και της Μάνης. Το 1262 γίνεται έδρα με τον τίτλο Κεφαλή και με θητεία, για τον εκάστοτε στρατηγό, ενός έτους.

Οι κάτοικοι της Λακεδαίμονος αρχίζουν να κτίζουν για μεγαλύτερη ασφάλεια, την πλαγιά του Μυστρά γύρω από το κάστρο για να έχουν μεγαλύτερη προστασία από τον στρατηγό. Την ονομάζουν Χώρα και περιβάλλεται με τείχος που ξεκινά από τη δυτική πλευρά και εκτείνεται πάνω από την Παντάνασσα. Η οικοδομική δραστηριότητα εκτείνεται και έξω από τα τείχη, ώστε να κτιστεί και δεύτερο τείχος για την προστασία της νέας συνοικίας που ονομάζεται Κάτω Χώρα. Το 1264 μεταφέρεται στο Μυστρά η μητρόπολη της Λακεδαίμονος.

Κατά την τουρκοκρατία ο Μυστράς είναι μια ακμαία πόλη και έδρα του Τούρκου διοικητή (πασά). Από το 1687 ως το 1715 την κατοχή την έχει ο στρατός του Ερνέστου Μοροζίνη που κατέλαβε και όλη την Πελοπόννησο με τη βοήθεια και των Ελλήνων. Οι κάτοικοι του Μυστρά φτάνουν τις 42.000. Το 1770 οι Τούρκοι κάτοικοι του Μυστρά κατόπιν εξεγέρσεως σφάζονται μετά την αποτυχία του Ορλώφ, όμως οι Τουρκαλβανοί σφάζουν, λεηλατούν και καταστρέφουν για μια δεκαετία, ώστε ο πληθυσμός να μειωθεί σε 8.000 περίπου.

Το 1821 ο Μυστράς βρίσκεται σε παρακμή αλλά συμμετέχει στον επαναστατικό αγώνα. Το 1825 οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ καίνε την Κάτω Χώρα. Οι κάτοικοι φεύγουν και κατεβαίνουν στο Νέο Μυστρά. Άλλοι έρχονται προς τις όχθες του Ευρώτα και το 1830 θα αρχίσει η ανέγερση της Νέας Σπάρτης.

Το 1952 απαλλοτριώθηκαν οι ιδιοκτησίες και η βυζαντινή πολιτεία γίνεται ένα απέραντο μουσείο.

Κείμενο: Τάσος Παπαγιαννάκος - Σύγχρονη Λακωνία