Η πιο ισχυρή πόλη της αρχαίας Ελλάδος, πρωτεύουσα της Λακωνίας. Ιδρύθηκε από τους Δωριείς όταν εισέβαλλαν στη Λακωνία και ισχυρίζονταν πως η καταγωγή τους ήταν από τον Ηρακλή. Η πόλη ήταν κτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευρώτα. Αποτελείτο από μια ομάδα χωριών και ήταν ανοχύρωτη πόλη ως την εποχή της μακεδονικής κυριαρχίας στην Ελλάδα. Από μερικούς στίχους του Τυρταίου και ελάχιστες αξιόπιστες πληροφορίες γνωρίζουμε τα ήθη και τα έθιμά της πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ. Όσο για το όνομά της υπάρχουν πολλές παραδόσεις για την προέλευσή του. Η πιο παλιά αναφέρει πως το όνομα προέρχεται από την κόρη του Ευρώτα, Σπάρτη ή από το μυθικό βασιλιά Σπάρτωνα που ήταν Λέλεξ στην καταγωγή. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει πως προέρχεται από τη γονιμότητα του εδάφους, «σπαρτή γη» ή από το φυτό σπάρτο που υπήρχε σε αφθονία στους λόφους της περιοχής. Μια άλλη, νεότερη εκδοχή, αναφέρει ότι η πόλη ονομάστηκε Σπάρτη επειδή αρχικά αποτελείτο από σποραδικούς οικισμούς.

Η περίφημη αρχαία Σπάρτη άρχισε να σβήνει μετά την κατάληψή της από τους Ρωμαίους, το 146 π.Χ. Διατηρήθηκε για λίγα χρόνια ακόμα μέχρι που η ένδοξη πόλη χάθηκε οριστικά. Στα χρόνια του Βυζαντίου και της τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της Λακωνικής γης ζουν γύρω από τον Μυστρά, σε ένα μικρό χωριό που ονομαζόταν Λακεδαιμονία. Στις 20 Οκτωβρίου του 1834 ο βασιλιάς Όθωνας υπογράφει διάταγμα για την ανίδρυση της πόλεως της Σπάρτης. Σταδιακά οι κάτοικοι του Μυστρά κατεβαίνουν προς τα κάτω. Η καινούργια πόλη θα κτιστεί βάσει σχεδίου του αρχιτέκτονα Fr. Stauffert. Παρόλο που δεν ακολουθήθηκε σωστά το σχέδιο, η Σπάρτη είναι μια από τις ωραιότερες σε ρυμοτομία πόλεις της Ελλάδος. Το λάθος ήταν ότι η νέα πόλη κτίστηκε πάνω στην αρχαία.

Κείμενο: Τάσος Παπαγιαννάκος - Σύγχρονη Λακωνία